Η λιθίαση του ουροποιητικού είναι γνωστή από την αρχαιότητα συμπεριλαμβάνεται δε και στον όρκο του Ιπποκράτη με την παρακάτω φράση: «Οὐ τεμέω δὲ οὐδὲ μὴν λιθιῶντας, ἐκχωρήσω δὲ ἐργάτῃσιν ἀνδράσι πρήξιος τῆσδε.»
Ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών 1 έως και 15% θα νοσήσουν από λιθίαση του ουροποιητικού, ενώ στις αναπτυγμένες χώρες η συχνότητα εμφάνισης της είναι 12% και κατέχει την 3η σε συχνότητα πάθηση του ουροποιογεννητικού συστήματος. Το 2013 καταγράφηκαν παγκοσμίως 49 εκατομμύρια νέοι ασθενείς με αποτέλεσμα περίπου 15.000 θανάτους ως επιπλοκές από την νόσο ενώ είναι συχνότερες στους άνδρες από ότι στις γυναίκες.
Ο σχηματισμός των λίθων οφείλεται σε ένα συνδυασμό γενετικής προδιάθεσης και περιβαλλοντικών παραγόντων. Οι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν υψηλά επίπεδα ασβεστίου στα ούρα, παχυσαρκία, ορισμένα τρόφιμα, κάποια φάρμακα, συμπληρώματα ασβεστίου, υπερπαραθυρεοειδισμό, ουρική αρθρίτιδα και η ελάχιστη λήψη υγρών. Στους κάλυκες και στην πύελο του νεφρού οι λίθοι σχηματίζονται όταν αυξάνονται παθολογικά μεταλλικά άλατα στα ούρα. Η διάγνωση γίνεται συνήθως με βάση τα συμπτώματα, εξέταση ούρων, και ιατρικής απεικόνισης.
Οι ασβεστούχοι λίθοι είναι οι συχνότεροι σε ποσοστό 80% και περιλαμβάνουν τους λίθους του οξαλικού ασβεστίου και τους λίθους φωσφορικού ασβεστίου (πολύ συχνά στον υπερπαραθυρεοϊδισμό και νεφρική σωλιναριακή οξέωση) ακολουθούν αυτοί του ουρικού οξέως με υπερουρικοζουρία και pH ούρων <5,5 και σπανιότεροι οι λίθοι στρουβίτη, κυστίνης, ξανθίνης και 2,8- Διϋδροξυαδενινης.
Η κλινική εικόνα περιλαμβάνει ισχυρό πόνο στον νεφρό, ναυτία και έμετος, αιματουρία, ουρολοίμωξη (πυρετός) και νεφρική ανεπάρκεια.
Διαγνωστική διερεύνηση γίνεται με γενική ούρων, υπερηχογράφημα νεφρών-κύστης, ακτινογραφία ΝΟΚ, ενδοφλέβια ουρογραφία, ελικοειδής αξονική τομογραφία (spiral CT)
Η θεραπεία μπορεί να είναι συντηρητική (αντιμετώπιση του κωλικού και αναμονή αυτόματης αποβολής, φαρμακευτική διάλυση μόνο για τους λίθους ουρικού οξέως), ανοικτή χειρουργική επέμβαση , εξωσωματική λιθοτριψία, διαδερμική λιθοτριψία, ουρητηροσκόπηση και ανιούσα πυελογραφία.
